Inwentarze Rozwoju Mowy i Komunikacji
Czym są IRMIKi?
Inwentarze Rozwoju Mowy i Komunikacji (IRMIK), czyli polskie adaptacje MacArthur-Bates Communicative Development Inventories (CDI), to kwestionariusze rodzicielskie służące do pomiaru rozwoju językowego dzieci do lat czterech, szeroko stosowane w różnych krajach zarówno do celów badawczych, jak i diagnostycznych. Podstawowym zadaniem osoby wypełniającej IRMIKa jest zaznaczenie w odpowiednio przygotowanym inwentarzu słów typowych dla języka małych dzieci tych, których dziecko używa. Jest to prosty i względnie szybki sposób pomiaru rozwoju językowego małych dzieci, bo nie wymaga ich udziału (ani nawet obecności). Pozwala to ominąć trudności związane z bezpośrednim badaniem dzieci w wieku poniżej 3–4 lat (nawiązanie kontaktu z obcą osobą, koncentracja itd.). Ponadto IRMIKi dostępne są w formie elektronicznej pozwalającej na wypełnianie online.
Dla dzieci w różnym wieku
Dostępne są różne wersje IRMIKów, przeznaczone dla rodziców i opiekunów dzieci w różnym wieku.
- Inwentarz Rozwoju Mowy i Komunikacji: Słowa i Gesty (IRMIK:SIG), opracowany przez prof. Magdalenę Smoczyńską, przeznaczony dla rodziców i opiekunów dzieci w wieku od 8 do 18 miesięcy. Przy każdym słowie z listy osoba wypełniająca zaznacza, czy według niej dziecko rozumie to słowo oraz czy ewentualnie samo go już używa. Kwestionariusz zawiera również listę gestów i czynności charakterystycznych dla małych dzieci, a także kilka dodatkowych pytań, np. o pierwsze przejawy rozumienia, o tendencję do powtarzania usłyszanych słów, wypowiedzeń, zwrotów itp.
- Inwentarz Rozwoju Mowy i Komunikacji: Słowa i Zdania (IRMIK:SIZ), opracowany przez prof. Magdalenę Smoczyńską, przeznaczony dla rodziców i opiekunów dzieci w wieku od 18 do 36 miesięcy. W tej wersji lista słów jest znacznie dłuższa, a osoby wypełniające ją pytane są jedynie o spontaniczne użycie, a nie samo rozumienie wyrazów. Pojawia się też ważne pytanie o to, czy dziecko łączy już ze sobą słowa, oraz możliwość podania przykładów (najdłuższych i typowych) wypowiedzi wielowyrazowych.
Badacze z MultiLADY pracują teraz nad częścią gramatyczną IRMIK:SIZ, która — na wzór podobnych sekcji obecnych w innych adaptacjach językowych — będzie zawierała pytania o tę sferę rozwoju językowego, sformułowane w sposób prosty i zrozumiały dla osób wypełniających.
- Krótki Inwentarz Rozwoju Mowy i Komunikacji (KIRMIK) opracowany przez dr. Grzegorza Krajewskiego i prof. Magdalenę Smoczyńską pozwala na szybką ocenę rozwoju językowego dzieci w wieku od 24 do 36 miesięcy. Zawiera jedynie wybrane, najistotniejsze dla oceny rozwoju językowego, słowa z listy IRMIK:SIZ i występuje w dwóch równoważnych wersjach (A i B), co pozwala na ponowne użycie w krótkim czasie bez obawy o ewentualny wpływ znajomości kwestionariusza na jego kolejne wypełnienie.
- IRMIK-III opracowany przez zespół MultiLADY pod kierownictwem dr. Grzegorza Krajewskiego, przeznaczony dla dzieci w wieku od 34 do 48 miesięcy. Lista słów w tej wersji jest znacznie krótsza, bo w założeniu ma stanowić jedynie reprezentatywną próbkę słownictwa typowego dla tego wieku, a nie ich wyczerpujący inwentarz. Rozbudowana jest natomiast część gramatyczna.
Dla diagnostów i badaczy
Normy
W 2015 roku zespół Instytutu Badań Edukacyjnych kierowany przez prof. Magdalenę Smoczyńską, w którego skład wchodzili badacze z MultiLADY — dr Grzegorz Krajewski, prof. Ewa Haman i dr Magdalena Łuniewska — przeprowadził badania normalizacyjne kwestionariuszy IRMIK:SIG, IRMIK:SIZ, KIRMIK-A i KIRMIK-B. Badania objęły ogólnopolską, losową i reprezentatywną próbę około 6000 rodziców i pozwoliły na opracowanie norm dla polskich dzieci jednojęzycznych oraz potwierdziły rzetelność i trafność tych narzędzi.
Zespół MultiLADY prowadzi obecnie analogiczne badanie normalizacyjne kwestionariusza IRMIK-III.
IRMIK:SIG
IRMIK:SIZ
Tryb adaptatywny
Zespół MultiLADY skonstruował też tzw. tryb adaptatywny kwestionariuszy IRMIK (CAT-CDI). Oryginalne IRMIKi, jak ich nazwa wskazuje, to inwentarze: zawierają długie i wyczerpujące listy słów; ich wypełnienie jest żmudne i może być niepotrzebnie frustrujące dla rodzica. Jeśli zależy nam jedynie na szybkiej ocenie rozwoju językowego dziecka, a nie na dokładnym określeniu jego zasobu słownictwa, nie ma powodu, żeby pokazywać pełną listę słów (SIG — 480, SIZ — 670). Po co pytać o znajomość słowa "niektóry", jeśli dziecko nie mówi jeszcze "mama"? A jeśli dziecko używa już słowa "niektóry", to raczej nie trzeba już pytać, czy mówi "mama". Użycie IRMIKa w trybie adaptatywnym powoduje, że algorytm dobiera kolejne słowa, o które pytany jest rodzic, w zależności od tego, jakich odpowiedzi udzielił na wcześniejsze. W ten sposób może wystarczyć, jeśli zapytamy o kilkanaście lub kilkadzieścia zamiast o kilkaset słów.
Obecnie, aby potwierdzić rzetelność i trafność trybu adaptatywnego oraz jego równoważność z oryginalnymi IRMIKami, wielu rodziców prosimy o wypełnienie IRMIKa w obu trybach. Jeśli porównania wypadną korzystnie, będziemy mogli zaproponować diagnostom znacznie szybszą i nowocześniejszą metodę.
Platforma dla diagnostów Mowa dzieci
Kwestionariusze IRMIK będą niebawem dostępne dla praktyków (diagnostów, logopedów, psychologów) na platformie internetowej Mowa dzieci (mowadzieci.uw.edu.pl). Uprawnione osoby będą mogły w prosty sposób przekazywać zdalnie rodzicom wybraną wersję IRMIKa wraz z dodatkowymi pytaniami demograficznymi oraz dotyczącymi rozwoju i środowiska językowego dziecka, a rodzice będą mogli wygodnie wypełnić ją na swoim telefonie albo komputerze. Platforma będzie przechowywać poszczególne odpowiedzi oraz sumaryczne wyniki, które przeliczy też zgodnie z normami. Na platformie w podobny sposób dostępna będzie polska wersja CLT.